نمودار درختی و جایگزین آن

تیم محتوایی پی‌پینگ در راهکارها ۱۴۰۲/۱۱/۳۰

بسیاری از سازمان ها از نقشه ها و نمودار های درختی برای به تصویر کشیدن یافته های خود استفاده می‌کنند اما برخی کارایی این نوع نمودارها را به چالش می کشند. این بلاگ پست، در خصوص مزایا و معایب استفاده از نمودار های درختی و راهکارهای جایگزین برای این نمودارها است.

نمودار های درختی به طور روز افزون در بسیاری از ابزارهای تصویرسازی داده‌ ها از جمله اکسل مورد استفاده قرار می گیرد. نمودار های درختی در اصل برای تصویر سازی از مقادیر انبوه داده‌ها به صورت طبقاتی به شکل دیاگرام های درختی به کار می‌رود که در آن ابعاد هر مستطیل از بزرگ به کوچک سازمان دهی شده است. رنگ‌ها برای مشخص کردن بعد دوم در نمودار به کار می رود. امروزه ما اغلب به طور کلی از این نمودارها برای دسته بندی داده‌ها استفاده می کنیم.

موارد استفاده مناسب از نمودار های درختی

نمودار های درختی در صورتی برای شما بهتری دستاورد را به همراه دارد که در یکی از این سناریوها به کار رود:

۱. اگر می‌خواهید رابطه جزء به کل میانن تعداد زیادی از دسته بندی ها را تصویرسازی کنید.

۲. اگر مقایسه دقیق میان دسته ها برای شما مهم نباشد

۳. یا اگر داده‌ها به فرم طبقاتی باشند.

به گفته استیو وکسلر نمودار های درختی برای تصویرسازی آرای الکترال در انتخابات ۲۰۱۲ بسیار مفید و کارآمد تر از نمودارهای میله ای عمل کردند. پست او را در این رابطه می‌توانید در این لینک مطالعه کنید.

چالش های نمودار درختی

در عین حال که نمودار های درختی می‌توانند گزینه مناسبی برای تصویرسازی داده‌ها به شمار آیند اما اغلب زمانی به کار می‌روند که می‌توان از نمودار دیگری برای همان منظور به شکل بهتری استفاده کرد. محدودیت اصلی زمانی است که ما داده‌ها را بر حسب مساحت و یا شدت رنگ آن‌ها کدگذاری می‌کنیم و در این شرایط چشم ما به خوبی نمی‌تواند تفاوت‌های نسبتاً جزئی میان این ابعاد یا شدت رنگ‌ها را تشخیص دهد. اگر داده‌های ما به صورتی باشد که مخاطب نیازمند مقایسه دقیق میان دسته های مختلف باشد آن گاه وقتی این دسته ها همراستا با یک خط پایه‌ای کلی نباشند کار مقایسه ما به مراتب سخت تر هم خواهد شد. ما هرگز نباید مخاطب را وادار به کار بیش از حد برای درک یک گراف کنیم.

البته بدیهی است که نمودار های درختی کاربردهای مخصوص به خود را دارند. اما وقتی مخاطب نیاز دارد که بتواند مقایسه‌ای دقیق میان داده‌ها داشته باشد بهتر است گزینه های دیگر را در نظر بگیرید.

یک مثال در دنیای واقعی

یک شرکت را در نظر بگیرید که نمودار درختی شبیه به تصویر زیر را برای اطلاعات خود ایجاد نموده است. هدف از این نمودار مقایسه بازده فعالیت‌های مختلف (بر حسب حجم پول به دست آمده و تعداد بازده ها) برای پایگاه مشتریان این شرکت است، هم چین درصد بازده با بزرگ و کوچک بودن اندازه مستطیل‌ها نشان داده شده است و درصد پول به دست آمده نیز با رنگ‌های مختلف و شدت هر رنگ معین شده اند.

از این نمودار می‌توان به چند جمع‌بندی کلی رسید: سه مشتری (A,B,C) تقریباً نیمی از فعالیت‌های بازدهی را به خود اختصاص داده‌اند (این درصد به صورت چشمی بر اساس اندازه مستطیل‌ها تخمین زده شده است) و این سه مشتری هم چنین به لحاظ میزان پول آورده برای شرکت (بر اساس شدت رنگ‌های نمودار) نیز تفاوت چشمگیری با هم دارند اگر چه بدون تفکیک رنگی نمی‌توان قضاوت چندانی در این خصوص نمود.

به نظر می‌رسد که این تصویر شاید برای فاز اکتشافی در تحلیل‌ها مفید باشد و با استفاده از آن تحلیلگر امکان مرتب سازی داده‌ها را به منظور یافتن نکات جالب توجه برای سهامداران شرکت داشته باشد. با این همه نمی‌توان به کمک این نمودار نشان داد چه نکته برجسته‌ای در این داده‌ها وجود دارد.

اگر این سؤال مطرح شود که ۱۰ مشتری برجسته در این شرکت بر اساس آورده مالی کدام مشتریان هستند یا اختلاف دقیق درصد بازده میان مشتری A و B چقدر است چه پاسخی داریم؟ موقع پاسخ به این پرسش ها نمودار درختی کارایی خود را از دست می دهد.

یک راهکار برای ما استفاده از یک نمودار میله ای است. در نمودار زیر بازده دقیق و درصد پول آورده هر مشتری به صورت افقی نمایش داده شده است. این نمودار به خوبی مقایسه میان هر دسته را امکان‌پذیر می‌کند و به سادگی می‌توان دید که چهار مشتری اصلی ما اکثریت فعالیت بازدهی را به خود اختصاص داده اند.

موقع توضیح دادن در خصوص این داده‌ها می‌توانیم به مخاطب مان کمک کنیم تا از طریق تمرکز بر چهار شرکت بالا نکات مهم در نمودار را درک کند. این نمای فشرده به خوبی به بحث ما در مورد فعالیت‌های مربوط به این چهار شرکت کمک می کند.

برای صحبت در خصوص سایر مشتریان می‌توان باقی نمودار میله ای را در صورت نیاز مخاطب به همراه جزئیات بیشتر نمایش داد. هم چنین ممکن است بخواهید دیگر مشتریان را به صورت زیرنویس نمایش دهید یا آن‌ها را در یک دسته بندی جدید با تیتر «سایرین» قرار دهید. نقطه تصمیم گیری در اینجا بر اساس میزان جزئیاتی که مخاطب نیاز دارد تعیین می شود.

در گام بعدی می‌توانیم رنگ‌ها را به صورت استراتژیک به عنوان یک سرنخ تصویری در کنار متن های توضیحی بیشتر به کار ببریم تا مخاطب ما بر اساس آنچه داده‌ها نشان می‌دهند عمل کنند.

برای نگاه دقیق‌تر به این گراف ها می‌توانید فایل اکسل این داده‌ها را از طریق این لینک دانلود نمایید. به شما پیشنهاد می‌کنم روش‌های مختلف تصویرسازی داده‌ها را بر اساس راهکارهای توضیح داده شده در مقالات تمرین کنید و با این تمرین‌ها در این حوزه و نمودار درختی ورزیده تر شوید.