انواع معافیت های مالیاتی چیست و به چه کسب‌وکارهایی تعلق می‌گیرد؟

تیم محتوایی پی‌پینگ در مفاهیم مالیاتی ۱۴۰۳/۰۸/۲۰

پرداخت مالیات امری واجب و اجباری برای تمام افرادی است که در جامعه فعالیت می‌کنند و به نحوی کسب درآمد دارند. این قانون فقط در کشور جمهوری اسلامی ایران رایج نیست، بلکه در تمام کشورهای دنیا امری ضروری در جهت گردش نقدینگی و چرخش چرخ اقتصاد کشور است. اگر نمی‌دانید انواع معافیت های مالیاتی چیست و به کسب‌وکارهایی تعلق می‌گیرد، این مطلب برایتان مفید خواهد بود. در این مطلب شما را با ماهیت مالیات، چیستی معافیت مالیاتی و کسب و کارهایی که معاف از مالیات هستند آشنا خواهیم کرد تا به سوالاتتان پاسخ بدهیم.

مالیات و معافیت مالیاتی چیست؟

مالیات یکی از کانال‌های مالی بسیار مهم در چرخه اقتصاد کشور است که به تامین مالی مخارج کشور کمک می‌کند و منجر به توزیع عادلانه درآمد میان اقشار جامعه می‌شود. مالیات برای تمام افراد جامعه امری اجباری است و به همه منابع درآمدی و سرمابه‌ای مردم تعلق می‌گیرد. مالیات معمولا به دو دسته کلی مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم تقسیم‌بندی می‌شود:

• مالیات مستقیم: مالیاتی است که به صورت مستقیم به درآمد افراد تعلق می‌گیرد و مستقیما از آنان دریافت می‌شود.
• مالیات غیرمستقیم: این نوع مالیات، مالیاتی است که به کالا و خدمات تعلق می‌گیرد و به واسطه به حساب اداره امور مالیات پرداخت می‌گردد.

همزمان در قانون کشور، موضوعی به عنوان معافیت مالیاتی تعریف شده است که برخی از مشاغل را تحت شرایط ویژه، معاف از پرداخت مالیات می‌کند. معافیت مالیاتی در واقع نوعی خروج قانونی و موقت از پرداخت مالیات محسوب می‌شود که دولت آن را به عنوان سیاست خاصی در حمایت از برخی اقشار خاص و مناطق ویژه پایه‌گذاری کرده است. این معافیت فقط به مالیات‌های مستقیم تعلق می‌گیرد.

هدف معافیت مالیاتی

هدف از معافیت مالیاتی، سیاست‌های حمایتی دولت برای رسیدن به اهدافی خاص از جمله هدایت نقدینگی به سمت فعالیت‌های کم‌بازده است. دولت با وضع قوانین مالیاتی، سرمایه‌گذاری را به سمت مناطق و خدماتی که قصد توسعه دارند، هدایت می‌کند. دولت با معافیت مالیاتی از کسب‌وکارهای کوچک و رو به توسعه حمایت می‌کند، چراکه کسب‌وکارهای کوچک بخش مهمی از اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهند و اهمیت زیادی برای جامعه دارند. بحث معافیت از مالیات، موجب افزایش قدرت اقتصادی کشور شده و در برقراری عدالت در جامعه موثر است.

چرا معافیت مالیاتی شامل همه کسب‌وکارها نمی‌شود؟

یکی از سوالات رایج در زمینه معافیت مالیاتی این است که چرا معافیت مالیاتی شامل همه نمی‌شود؟ واقعیت این است که مالیات یکی از راه‌های اصلی کسب درآمد دولت است که در صورت افزایش معافیت مالیاتی، شاهد کاهش درآمد دولت و کاهش بودجه خواهیم بود. کاهش درآمد دولت نیز به کاهش ارائه خدمات دولتی می‌انجامد. دولت برای جبران کاهش درآمد مجبور به افزایش مالیات اقشار مشمول مالیات می‌شود و در نهایت بی‌عدالتی در سطح کشور به وجود می‌آید. بنابراین با توجه به اهداف دولت، فقط برخی از کسب‌وکارها مشمول معافیت مالیاتی هستند.

انواع معافیت های مالیاتی بر اساس نوع کسب و کارها

حالا سوال این است که معافیت مالیاتی به چه کسب‌وکارهایی تعلق می‌گیرد. در قوانین مالیاتی کشور، 17 ماده در ارتباط با انواع معافیت های مالیاتی وجود دارد. در این بخش به معرفی کسب‌وکارهایی که بر اساس این 17 ماده از پرداخت مالیات معاف هستند می‌پردازیم و ویژگی‌های هر کدام  از این فعالیت‌ها را با جزئیات شرح خواهیم داد.

1.      معافیت فعالیت‌های تولیدی، معدنی و گردشگری

طبق ماده 132 قوانین مالیاتی کشور، درآمد ناشی از فعالیت‌های تولیدی، معدنی و گردشگری از تاریخ اجرای این ماده، از زمان دریافت پروانه بهره‌برداری یا قرارداد، به مدت پنج سال و در مناطق کم‌تر توسعه‌یافته به مدت ده سال مشمول مالیات با نرخ صفر می‌شوند. در این دسته‌بندی، فعالیت‌های گردشگری شامل درآمد حاصل از کارهای خدماتی در مراکز خدماتی هم‌چون بیمارستان‌ها، هتل‌ها یا مراکز گردشگری اشخاص حقوقی غیردولتی است. مدت زمان معافیت از مالیات برای این فعالیت‌ها به مناطقی که در آن قرار دارند بستگی دارد.

2.      معافیت کسب‌وکارهای مرتبط با اختراعات و اکتشافات

درآمد حاصل از حق اختراع یا حق اکتشاف که به مخترع یا مکتشف تعلق می‌گیرد، تحت شرایط خاص معاف از پرداخت مالیات است.

3.      معافیت فعالیت‌های کشاورزی

طبق ماده 133 قانون مالیاتی کشور، صد درصد درآمد صندوق حمایت از توسعه بخش عشایری، کشاورزی، روستایی، کارگری، صیادان، کارمندی، دانشجویان و اتحادیه‌های آن‌ها از پرداخت مالیات معاف هستند. البته که در اجرای این قانون تبصره‌ها و شرایط خاصی نیز وجود دارد که برای معافیت باید مورد توجه قرار گرفته شوند.

4.      معافیت بخش صادرات

طبق قانون 141 قانون مالیاتی کشور، صد درصد درآمد حاصل از صادرات خدمات و کالاهای غیرنفتی و محصولات بخش کشاوری و 20 درصد درآمد ناشی از صادرات مواد خام، مشمول مالیات با نرخ صفر می‌شود. توجه داشته باشید که این قانون هم در شرایط مختلف، تبصره‌هایی دارد که باید در  نظر گرفته شود.

5.      معافیت هزینه‌های درمان

بر اساس ماده 137 قانون مالیاتی کشور، هزینه‌های درمانی پرداختی بابت معالجه خود یا همسر و اولاد و پدر و مادر و برادر و خواهر تحت تکلف در یک سال مالیاتی تحت شرایط خاص (از جمله نبود امکانات معالجه در داخل کشور و معالجه در خارج)، با تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی معاف از پرداخت مالیات می‌گردد.

6.      معافیت سپرده‌های بانکی

تا سال 1401، سپرده‌های بانکی معاف از پرداخت مالیات بودند اما با توجه به اینکه برخی از شرکت‌ها منابع مالی خود را به جای سرمایه‌گذاری، در بانک سپرده می‌کردند، تبصره‌ای در سال 1401 اعلام شد. طبق این تبصره در بودجه سال 1401، سود یا جوایز متعلق به حساب‌های پس‌انداز و سپرده‌های مختلف بانک‌های ایرانی یا موسسات اعتباری غیربانکی مجاز مشمول مالیات 25 درصدی خواهد بود.

7.      معافیت جوایز حوزه‌های علمی و پژوهشی

درآمد حاصل از فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهشی که دارای پروانه تحقیق از وزارتخانه‌های ذیصلاح باشند، تا مدت زمان ده سال معاف از پرداخت مالیات است. البته باید در نظر داشته باشید که شرایط و تبصره‌های خاصی برای قوانین وجود دارد.

8.      معافیت حوزه آموزش

بر اساس ماده 134 قانون مالیاتی کشور، درآمد حاصل از تعلیم و تربیت مدارس غیرانتفاعی اعم از ابتدایی، راهنمایی، متوسطه، فنی و حرفه‌ای، آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای آزاد دارای مجوز از سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی غیرانتفاعی و مهدهای کودک در مناطق کم‌تر توسعه‌یافته و درآمد باشگاه‌ها و موسسات ورزشی با مجوز سازمان تربیت بدنی معاف از پرداخت مالیات هستند. البته باید در نظر داشت که در آمد موسسات نگهداری از معلولین ذهنی و حرکتی نیز در این دسته از معافیت‌ها قرار می‌گیرد.

9.      معافیت جهیزیه و مهریه

مطابق قانون مالیاتی، جهزییه منقول و مهریه اعم از منقول و غیرمنقول معاف از پرداخت مالیات هستند.

10.  معافیت مربوط به بخش‌های تعاون

طبق ماده 138 قانون مالیاتی، سود ابرازی شرکت‌های تعاونی و خصوصی که برای توسعه یا تکمیل واحدهای موجود صنعتی و معدنی مصرف می‌شود، تا 50 درصد معاف از پرداخت مالیات می‌شود. علاوه‌براین درآمد مشمول مالیات ابرازی شرکت‌ها و اتحادیه‌های تعاونی سهامی عام مشمول 25 درصد تخفیف در پرداخت مالیات هستند.

11.  معافیت مربوط به سود مالی پروژه‌ها

طبق قانون مالیاتی، سود حاصل مالی حاصل از پروژه‌ها در شرایط خاص معاف از پرداخت مالیات هستند.

12.  معافیت صنایع دستی

با توجه به ماده 142 قانون مالیاتی کشور، درآمد کارگاه‌های فرش دست‌بافت، صنایع‌دستی، اتحادیه‌های تولیدی و شرکت‌های تعاونی مربوطه معاف از پرداخت مالیات هستند.

13.  معافیت فعالیت‌های اقتصادی در مناطق آزاد تجاری و صنعتی

طبق قوانین مالیاتی کشور، تمام فعالیت‌های اقتصادی اشخاص حقوقی و حقیقی در مناطق آزاد تجاری و صنعتی به مدت 20 سال معاف از پرداخت مالیات بر درآمد و دارایی هستند.

14.  معافیت حوزه‌های فرهنگی و هنری

طبق ماده 139 قانون مالیانتی کشور، فعالیت‌های مطبوعاتی، انتشاراتی و قرآنی که دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند، معاف از پرداخت مالیات هستند. علاوه براین فعالیت‌های فرهنگی و هنری که تحت نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شوند، نیز مشمول معافیت می‌شوند.

15.  معافیت تزانزیت کالا

حمل‌ونقل و ترانزیت خارجی طبق قوانین مالیاتی کشور در چارچوب خاص معاف از پرداخت مالیات است. ترانزیت خارجی حتما باید پروانه حمل و نقل در جمهوری اسلامی ایران را داشته باشد و مسئولیت حمل و نقل از ایران تا مقصد یا برعکس به عهده شرکت حمل باشد. توجه داشته باشید که این قانون شامل درآمد حمل و نقل کالاهای وارداتی نمی‌شود.

16.  بیمه عمر

بر اساس قانون 136 قانون مالیاتی کشور، وجه پرداختی بابت انواع بیمه عمر و زندگی تحت شرایط خاص از پرداخت مالیات معاف هستند.

17. شرکت های دانش بنیان

شرکت های دانش بنیان ،موسسات خصوصی یا تعاونی هستند که به منظور افزایش تعاملات میان صنعت و دانشگاه و با هدف افزایش علم و ثروت ، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستای گسترش نوآوری و در نهایت تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه به منظور تولید محصولاتی با ارزش افزوده بالا که معمولا در قالب نرم افزارهای کاربردی ارائه می شوند، تشکیل می شوند. این شرکت ها نیز دستکم برای مدت 15 سال از پرداخت مالیات، عوارض حقوقی گمرکی و سود بازرگانی و عوارض مالیاتی معاف هستند.

شرایط لازم برای بهره‌مندی از معافیت مالیاتی

جهت برخورداری از معافیت مالیاتی، طبق حکم تبصره 2 ماده 119 برنامه پنجم توسعه، لازم است که کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی معاف از مالیات، وظایف مالیاتی اعم از اظهارنامه مالیاتی، دفاتر و اسناد مالی را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند.

جمع‌بندی

به‌طور کلی در این مطلب با انواع معافیت های مالیاتی آشنا شدید. بحث مالیات در تمام کشورهای دنیا مطرح هست و بخش جدانشدنی از اقتصاد هر منطقه محسوب می‌شود. طبق قانون مالیاتی کشور برخی از کسب‌وکارها و فعالیت‌ها به خاطر ماهیت کاری که دارند معاف از پرداخت مالیات هستند. البته باید در نظر داشت معافیت مالیاتی به عوامل و جزییات زیادی بستگی دارد و باید اطلاعات دقیقی درباره شرایط احراز آن داشته باشید.

برای اطلاعات بیشتر در خصوص معافیت مالیاتی، مقاله معافیت مالیاتی را در سایت پی پینگ مطالعه بفرمایید.