مالیات بر ارزش افزوده چیست؟ نحوه محاسبه و ارسال اظهارنامه ۱۴۰۳
مالیات بر ارزش افزوده یکی از گستردهترین سیستمهای مالیاتی در سطح جهان است که بر اساس ارزش افزوده به کالاها و خدمات اعمال میشود.
به زبان سادهتر، مالیات بر ارزش افزوده همان ارزشی است که در طول فرآیند تولید، به مواد اولیه محصول یا خدمات اضافه میشود. مالیات ارزش افزوده بهعنوان یک مالیات غیرمستقیم در نظر گرفته میشود، چون بر اساس مصرف و خرید افراد تعیین شده و بهطور مستقیم از درآمد افراد کسر نمیشود.
در ایران، مالیات ارزش افزوده در سال ۱۳۸۷ با تصویب قانون مالیات بر ارزش افزوده در مجلس شورای اسلامی به اجرا درآمد. این مالیات بهعنوان منبع مهمی برای درآمد دولت عمل کرده و از وابستگی به درآمد نفتی کاسته است.
ارزش افزوده چیست؟
بیایید قبل از بررسی موضوع مالیات بر ارزش افزوده، اول با این مفهوم آشنا شویم. ارزشافزوده به تفاوت میان هزینه تولید یک کالا یا ارائه یک خدمات و قیمت نهایی آن میپردازد.
هزینه تولید کالا) – (قیمت نهایی محصول) = ارزش افزوده)
در واقع، این ارزشافزوده نشاندهنده ارزشی است که طی فرآیند تولید یک محصول به مواد اولیه آن افزوده میشود.
مثلا اگر برای تولید لیموناد از شکر، عسل، لیمو، چند برگ نعنا و آب استفاده کنید و قیمت نهایی این مواد اولیه حدود ۳۰۰۰۰ تومان باشد و شما نوشیدنی را به قیمت ۷۵۰۰۰ تومان بفروشید، ۴۵۰۰۰ تومان ارزشافزوده ایجاد کردهاید.
ارزشافزوده چطور محاسبه میشود؟
بگذارید باز هم یک مثال بزنیم.
فرض کنید که تولیدکنندهای برای تولید یکی از کالاهایش (با احتساب هزینههای مواد اولیه، دستمزد کارگر، انرژی، و غیره) هزینهی کل ۱۰۰۰ تومان را پرداخت میکند و آن را با قیمت ۲۰۰۰ تومان میفروشد؛ بنابراین، ارزشافزوده این کالا برابر با ۱۰۰۰ تومان است و به این ۱۰۰۰ تومان مالیات بر ارزش افزوده تعلق میگیرد.
فروشنده یا توزیعکننده که این کالا را خریداری کرده، علاوه بر مبلغ ۲۰۰۰ تومان، مبلغ مالیات بر ارزشافزوده را نیز پرداخت میکند. اگر نرخ مالیات بر ارزش افزوده را ۱۰٪ در نظر بگیریم (طبق نرخ مالیات سال ۱۴۰۳)، شخص باید مبلغ ۲۰۰ تومان را بپردازد و کل هزینهای که او پرداخت میکند ۲۲۰۰ تومان است و با این قیمت به خریدار ارائه میشود.
توجه داشته باشید که هرچه مراحل تولید بیشتر شوند، ارزشافزوده کالا نیز افزایش مییابد و قیمت آن نیز بیشتر میشود.
مالیات بر ارزشافزوده چیست؟
مالیات بر ارزش افزوده مالیات غیرمستقیمی است که فروشنده هنگام فروش کالا از خریدار دریافت میکند و این مبالغ دریافتی را بهصورت فصلی به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت میکند.
در واقع مالیات ارزش افزوده بر ارزش خلقشدهی کالا اعمال میشود. مالیاتی که بر ارزشافزوده لحاظ میشود در نهایت توسط خریدار پرداخت میشود و عمدهفروشان، تولیدکنندگان و تمام افراد حاضر در زنجیره تولید هر کدام در مرحلهای با توجه به ارزشی که به محصول اضافه میکنند، موجب افزایش پلکانی این مالیات روی محصول نهایی میشوند.
در کل، مالیات بر ارزش افزوده بهعنوان یک منبع مهم درآمد برای دولتها عنوان میشود و نقش آن در کاهش وابستگی دولتها به درآمد نفتی و تنوع منابع درآمدی آنها بسیار مهم است.
استفاده از اظهارنامه مالیاتی و پرداخت بهموقع مالیات بر ارزش افزوده از جمله تعهدات اصلی ارائهدهندگان خدمات و تولیدکنندگان کالاهاست. این مالیات نقشی مهم در تنظیم اقتصاد و توازن بودجه دارد.
گواهی ارزش افزوده چیست؟
فقط شرکتهایی میتوانند از مشتریهایشان مالیات بر ارزش افزوده بگیرند که گواهی ارزش افزوده خود را دریافت کرده باشند. اگر بدون گواهی ارزش افزوده، از مصرفکننده مالیات دریافت کنید، مرتکب تخلف شدهاید.
طبق گواهی ارزش افزوده، شرکت ارائهدهنده کالا یا خدمات، مجاز است که آنها را با قیمتی بیشتر از قیمت واقعیشان بفروشد و این مبلغ اضافی را بهعنوان مالیات ارزش افزوده به دولت پرداخت کند.
اعتبار گواهی ارزش افزوده با محدودیت زمانی مواجه است، به همین دلیل هم مصرفکنندگان نهایی کالا و خدمات و هم دارندگان این گواهی، اعتبار گواهی را استعلام بگیرند. استعلام ارزشافزوده با شناسه ملی و کد اقتصادی و از طریق سامانه evat.ir امکانپذیر است.
نرخ مالیات بر ارزش افزوده چگونه تعیین میشود؟
نرخ مالیات بر ارزش افزوده در کشورهای مختلف متفاوت است و بر اساس شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آنها تعیین میشود. در کشور ما هم میزان مالیات در ابتدای هر سال و بر اساس میزان تورم ایجادشده در سال گذشته تعیین میشود.
انواع مالیات بر ارزش افزوده
تولید ناخالص ملی یا GDP به معنای ارزش پولی کلیه کالاها و خدمات تولیدشده در یک کشور در یک بازه زمانی معین (معمولاً یک سال) به قیمت روز است. سیستم مالیات بر ارزش افزوده از تولید ناخالص ملی برای تعیین پایه مالیاتی استفاده میکند.
بهطور کلی سه نوع مالیات بر ارزش افزوده داریم:
۱. مالیات بر ارزشافزوده تولیدی
در این روش، مالیات برای فروش کلیه کالاها تعیین میشود. این نوع مالیات هم شامل کالاهای مصرفی (مثل مواد غذایی) و هم کالاهای سرمایهای (مثل گردنبند طلا) میشود. در اینجا، برای خرید کالاهای سرمایهای توسط بنگاه اقتصادی، اعتبار مالیاتی در نظر گرفته نمیشود. برخی میگویند این نوع از مالیات باعث کاهش انگیزه سرمایهگذاری افراد میشود.
۲. مالیات بر ارزشافزوده درآمدی
این نوع مالیات بر فروش تولید خالص کالاها است. در این روش، استهلاک کالا از پایه مالیات کسر میشود و سرمایهگذاری خالص نیز مشمول مالیات میشود. این روش نسبت به نوع تولیدی کمترین پایه مالیاتی را ایجاد میکند.
۳. مالیات بر ارزشافزوده مصرفی
در این روش، مالیات بر کالاها و خدمات مصرفی تعیین میشود. در واقع، سرمایهگذاری و استهلاک مشمول مالیات نمیشوند و بار مالیاتی از تولید برداشته شده و به مصرف منتقل میشود. این نوع مالیات میتواند انگیزه برای سرمایهگذاری و تولید را افزایش دهد و به همین دلیل، بسیاری از کشورها از این نوع مالیات در سیستم خود استفاده میکنند.
مالیات بر ارزش افزوده به چه مشاغلی تعلق میگیرد؟
این مالیات، شامل تمامی مشاغلی میشود که بهنوعی به خریدوفروش کالا و خدمات میپردازند. اینها مشاغلی هستند که بر اساس قانون مالیات بر ارزش افزوده، موظف به پرداخت این مالیات هستند.
- کلیه واردکنندگان
- کلیه صادرکنندگان
- کارخانهها و کارگاههای تولیدی و صنعتی
- بهرهبرداران از معادن
- ارائهدهندگان خدمات حسابداری، حسابرسی، دفترداری و همچنین خدمات مالی
- حسابداران رسمی شاغل و مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران
- ارائهدهندگان خدمات مدیریتی و مشاورهای
- ارائهدهندگان انواع خدمات انفورماتیک و رایانهای، اعم از سختافزاری، نرمافزاری و طراحی سیستم
- هتلها، متلها، و مهمانپذیرها
- بنکداران، عمدهفروشها، فروشگاههای بزرگ، واسطههای مالی، نمایندگان توزیع کالاهای داخلی و وارداتی و صاحبان انبارها
- نمایندگان مؤسسههای تجاری و صنعتی، اعم از داخلی و خارجی
- مؤسسات حملونقل موتوری و باربری؛ زمینی، دریایی و هوایی (غیر از مؤسسات حمل مسافر)
- مؤسسات مهندسی و مهندسی مشاور
- مؤسسات تبلیغاتی و بازاریابی
- فروشندگان طلا و جواهر
- فروشندگان آهنآلات
- صاحبان تالارهای پذیرایی و رستورانها
- صاحبان نمایشگاهها و فروشگاههای خودرو و بنگاه معاملات املاک
- صاحبان تعمیرگاههای مجاز خودرو
- چاپخانهداران
- صاحبان دفاتر اسناد رسمی
- صاحبان مراکز ارتباطات رایانهای، دفاتر خدمات ارتباطی، دفاتر خدمات دولت الکترونیک و دفاتر خدمات الکترونیک شهر
- صاحبان سینماها، تماشاخانهها و مکانهای تفریحی و ورزشی
- چلوکبابیها، سالنهای غذاخوری و سفرهخانههای سنتی
- اغذیهفروشهای زنجیرهای با مالکیت یا نام و نشان تجاری واحد
- صاحبان دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی
چه مشاغلی از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند؟
برخی از اقشار کمدرآمد، کالاها و خدمات و برخی از کالاهای فرهنگی و ملی از پرداخت مالیات ارزش افزوده معاف هستند. مثل:
- محصولات کشاورزی فرآورینشده
- دام و طیور زنده، آبزیان، زنبورعسل و نوغان
- انواع کود، سم، بذر و نهال
- آرد خبازی، نان، گوشت، برنج، حبوبات و سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی و شیر خشک مخصوص تغذیه کودکان
- کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ، تحریر و مطبوعات
- کالاهای اهدایی بهصورت بلاعوض به وزارتخانهها، مؤسسات دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی با تأیید هیئتوزیران و حوزههای علمیه با تأیید حوزه گیرنده هدایا
- کالاهایی که همراه مسافر و برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات، وارد کشور میشود
- اموال غیرمنقول
- انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی (انسانی، حیوانی و گیاهی) و خدمات توانبخشی و حمایتی
- خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق، موضوع قانون مالیاتهای مستقیم
- خدمات بانکی و اعتباری بانکها، مؤسسات و تعاونیهای اعتباری و صندوقهای قرضالحسنه مجـاز و خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالا در بورسها و بازارهای خارج از بورس
- خدمات حملونقل عمومی مسافری درونشهری و برونشهری جادهای، ریلی، هوایی و دریایی
- فرش دستباف
- انواع خدمات پژوهشی و آموزشی که طبق آئیننامهای که با پیشنهاد مشترک وزارتخانههای علوم تحقیقات و فناوری، امور اقتصادی و دارایی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، آموزش و پرورش و کار و امور اجتماعی ظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب این قانون به تصویب هیئت وزیران میرسد
- خوراک دام و طیور
- رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی ویژه فرودگاهها بر اساس فهرستی که به پیشنهاد مشترک وزارت راه و ترابری و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و ظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب این قانون به تصویب هیئتوزیران میرسد
- اقلام با مصارف صرفاً دفاعی (نظامی و انتظامی) و امنیتی بر اساس فهرستی که بـه پیشنهاد مشـترک وزارت دفاع و پشـتیبانی نیروهای مسلح و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیئتوزیران میرسد.
انواع اظهارنامه مالیات بر ارزشافزوده
اظهارنامه ارزشافزوده از دوره سوم (دیماه) سال ۱۴۰۱ از طریق سامانه درگاه ملی خدمات مالیاتی تکمیل و ارسال میشود. در پایین با انواع اظهارنامه مالیاتی آشنا میشوید.
۱. اظهارنامه ارزش افزوده عادی
- شامل کالاها و خدماتی است که نرخ مالیات و عوارض ارزشافزوده آنها معادل ۹ درصد است.
- تقریباً تمامی اشخاص مشمول ارزشافزوده ملزم به ارسال اظهارنامه عادی هستند، مگر برخی کالاهای خاص که اظهارنامه متفاوتی دارند.
۲. اظهارنامه مالیات ارزش افزوده دخانیات
- شامل انواع سیگار و محصولات دخانی مثل توتون و تنباکو است.
- تولید داخلی یا وارداتی با نرخهای متفاوت ارزشافزوده از ۱۰% تا ۶۵%.
- از سال دوم اجرای قانون، هر سال ۵% به نرخ مربوطه افزوده میشود تا به نرخ مقرر در قانون برسد.
۳. اظهارنامه مالیات ارزش افزوده سوخت
- مرتبط با انواع بنزین، نفت و غیره.
- نرخ ارزشافزوده بستگی به نوع سوخت دارد و ممکن است ۱۵% یا ۳۰% باشد.
۴. اظهارنامه ارزش افزوده عوارض آلایندگی
- برای واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی و خدماتی آلاینده.
- نرخ عوارض سبز با حداقل نرخ نیم درصد و حداکثر نرخ یک و نیم درصد نسبت به مأخذ فروش یا خدمات از واحدهای آلاینده مطالبه میشود.
نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده
فرمولی که برای محاسبه مالیات ارزش افزوده در قیمت نهایی استفاده میشود، عبارت است از:
بهای کالا + (بهای کالا × نرخ مالیات ارزشافزوده) = بهای پرداختی نهایی توسط خریدار به فروشنده
سامانه مالیات ارزش افزوده چیست؟
برای پرداخت انواع مالیات بر ارزش افزوده سامانهای به نام «سامانه عملیات الکترونیک مالیات بر ارزش افزوده» به عنوان درگاهی طراحی شده که مشاغل و کسبوکارهای مختلف بتوانند به وسیله آن میزان مالیات بر ارزش افزوده خود را اعلام و پرداخت کنند.
مزیت این سامانه، پرداخت آنلاین مالیات، غیرحضوری بودن تمام مراحل و صرفهجویی در وقت و هزینه افرادی که به دنبال پرداخت مالیات بر ارزش افزوده خود هستند. پس از ورود و ثبت نام در سامانه مالیات ارزش افزوده، نام کاربری و رمز عبور دریافت کرده و میتوانید طی مراحلی ساده نسبت به ارسال اظهارنامه مالیاتی خود اقدام کنید.
نحوه ثبت اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده
میزان مالیات بر ارزش افزوده به صورت فصلی یعنی ۳ ماه یکبار باید توسط شرکتها و کسبوکارهای مشمول مالیات، پرداخت شود. برای انجام این کار نهایت تا دو هفته پس از پایان هر فصل میتوانند با مراجعه به سامانه مالیات بر ارزش افزوده، نسبت به پرداخت مالیات خود اقدام کنند تا جریمه دیرکرد به آنها تعلق نگیرد.
پرداخت مبالغ در این سامانه به صورت آنلاین و غیرحضوری است. افرادی که برای اولین بار این کار را انجام میدهند نیاز است:
- ابتدا مراحل ثبت نام را پشت سر بگذارید.
- نام کاربری و رمز عبور دریافت کنید.
- سپس اظهارنامه مالیات بر ارزش را بر اساس نوع فعالیتتان تکمیل کنید.
- سال عملکرد و دوره مالی را انتخاب کنید.
- اطلاعات مربوط به مشخصات مودی، فروش، صادرات و واردات را وارد کنید.
- به مرحله محاسبه مانده مالیات و عوارض میرسید.
- پس از تایید اطلاعات، اظهارنامه را ارسال کنید.
- قبض مالیات بر ارزش افزوده را دریافت و پرداخت کنید.
میزان مالیات بر ارزش افزوده ۱۴۰۳ چقدر است؟
شاید برای بسیاری از کسبوکارها مشمول مالیات، نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده در سال ۱۴۰۳ سوال باشد و به دنبال پاسخ این سوال باشند که در سال جاری مالیات بر ارزش افزوده چند درصد است. .
طبق بخشنامه سازمان امور مالیاتی، سهم دولت از نرخ مالیات بر ارزشافزوده در سال ۱۴۰۳ یک درصد افزایش یافته و از ۹٪ به ۱۰٪ رسیده است. بنابراین کسبوکارها این یک درصد را در محاسبه مالیات بر ارزش افزوده خود لحاظ کنند.
در این بخشنامه آمده: «به موجب قانون بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور و به منظور تامین منابع لازم برای متناسب سازی حقوق بازنشستگان لشکری، کشوری و صندوق فولاد، نرخ مالیات بر ارزش افزوده موضوع ماده (۷) قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال ۱۴۰۳ به میزان یک واحد درصد (از ۹٪ به ۱۰٪) افزایش یافته است.»
بنابراین مؤدیان مشمول نظام مالیات بر ارزش افزوده در موارد عرضه کالا و خدمات مشمول (به استثنای کالاهای خاص موضوع ماده (۲۶) قانون مالیات بر ارزش افزوده که دارای نرخهای جداگانهای هستند)، مکلفاند از ابتدای سال ۱۴۰۳ و در زمان صدور صورتحساب مالیات و عوارض ارزشافزوده را به نرخ ده (۱۰) درصد در صورتحساب درج و از خریدار دریافت نمایند.
مهلت تسلیم و ارسال اظهارنامه ارزش افزوده
در سال ۱۴۰۳، مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی صاحبان مشاغل و پرداخت مالیات متعلق در اجرای ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم و تبصره آن تا ۱۵ مردادماه تعیین شده است.
خوب است بدانید که برای ارسال اظهارنامه مالیاتی هر فصل، تا ۱۵ روز پس از پایان آن فصل فرصت دارید. همچنین برای ویرایش و اصلاح اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده در طریق سامانه نیز تا پیش از شروع مهلت ارسال اظهارنامه فصل بعد وقت دارید.
برای مثال مودیان برای اصلاح و ویرایش اظهارنامه ارزش افزوده فصل تابستان که ۱۵ مهرماه به اتمام میرسد تا قبل از ۱۵ دی ماه فرصت دارند. البته این زمان در هر فصل تمدید میشود. مثلا مهلت ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده دوره چهارم زمستان ۱۴۰۲، تا آخر فروردین ماه ۱۴۰۳ بوده است که تا ۱۲ اردیبهشت سال جاری تمدید شد.
جریمه عدم ارسال اظهارنامه ارزش افزوده در موعد مقرر
توجه و اهمیت به پرداخت مالیات در کشور هر سال بیشتر شده و قوانین سختگیرانهتری برای جرائم مالیاتی در نظر گرفته میشود. در عین حال زمان ارسال آن نیز از سوی دولت تمدید میشود، تا همه مودیان بتوانند در زمان مطلوب نسبت به این امر اقدام کنند.
در غیر این صورت، سازمان امور مالیاتی برای افرادی که اظهارنامه ارزش افزوده خود را در زمان تعیین شده ارسال نکنند، جریمه در نظر گرفته است. بیتوجهی نسبت به ارسال اظهارنامه ارزش افزوده طبق بند 5 و ماده 22 قانون مالیاتی میزان بالایی خسارت را به دنبال خواهد داشت. متخلفان از این قانون موظف به پرداخت ۵۰ درصد مالیات جریمه خواهند بود.
همچنین تاخیر در ارسال اظهارنامه ارزش افزوده باعث جریمه میشود. افرادی که در این امر تاخیر کنند، مطابق قانون باید در حدود ۲ درصد از مالیات جریمه اظهارنامه ارزش افزوده را بپردازد. در صورت افزایش مدت زمان دیرکرد در ارسال اظهارنامه در مدتی کمتر از یک ماه به ازای هر روز تاخیر به جریمه افزوده خواهد شد.
همچنین اگر مودی در صورتهای مالی شرکت دست ببرد و ارقام کمتر یا غیر واقعی اظهار کند، باز هم باید نسبت به پرداخت جریمه عدم ارسال اظهارنامه ارزش افزوده اقدام کند. برای اینکه با فهرست جرایم مالیاتی دیگر آشنا شوید، خواندن این مطلب نیز به شما توصیه میشود.
الزامات فروشنده در مورد ارزش افزوده
تمام کسبوکارها و فروشندگانی که مکلف به پرداخت مالیات ارزش افزوده هستند، لازم است نسبت به الزامات زیر در مورد ارزشافزوده توجه لازم را داشته باشند.
- ثبت نام در سامانه مالیات ارزش افزوده و دریافت نام کاربری و رمز عبور
- اظهار و پرداخت مالیات بر ارزش افزوده تمام درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی به صورت فصلی در پایان هر دوره ۹۰ روزه.
- تسویه جریمه تاخیر دیرکرد و بدهیها در صورت دارا بودن جریمه. هرچقدر دیرتر نسبت به پرداخت جریمه اقدام کنید، بهصورت ماهانه بر مقدار آن افزوده خواهد شد.
- دریافت گواهی ارزش افزوده از طریق ثبت نام در سایت http://www.evat.ir/
- صدور فاکتور رسمی طبق نمونه استاندارد سازمان امور مالیاتی
- ارسال نامه درخواست عودت به سازمان مالیاتی در صورت اعتراض و درخواست تسویه و عودت
در مقابل خریدار نیز در مواجهه با قانون مالیات بر ارزش افزوده دارای الزامات مشابهی مانند دریافت فاکتور رسمی طبق نمونه سازمان امور مالیاتی و شامل سریال و تاریخ و شماره اقتصادی و غیره، دریافت گواهی ارزش افزوده تامین کالا و خدمات و … است.
کلام پایانی
مالیات ارزش افزوده یا VAT (مخفف Value Added Tax)، مالیاتی عمومی است که تقریباً بر تمام کالاها و خدمات فروختهشده اعمال میشود. اصل ساده پشت مالیات ارزشافزوده این است که مصرفکنندگان برای محصولاتی که خریداری میکنند بر اساس ارزش محصول مالیات میپردازند. نرخ مالیات بر ارزش افزوده بر اساس درصد است، به این معنی که هر چه قیمت بیشتر باشد، مصرفکننده هم مالیات بیشتری میپردازد.
ارسال نظر